Ergenlik döneminde kız ve erkeklerde bir kısım ortak bir kısım farklı değişimler olur.Önce ortak değişimlere,sonrasında cinsiyet bazında özel değişimlere göz atalım;
Çene, burun kemikleri ve kafanın iç kemikleri büyür, kaş kavsi belirginleşir.Önce el ve ayaklar büyür, daha sonra kol ve bacaklar uzar, boy ve ağırlık artar. Büyüme tüm uzuvlarda aynı anda olmadığından hareketlerde eşgüdüm bozulur. Ergenliğe giriş yaşı bireyler arasında 4-5 yıla varan farklılıklar gösterebileceğinden, yaşıtlar arasında belirgin farklar olur. Bütün bunların psikolojik yansıması olarak kendini akranlarla kıyaslama, kızlarda genellikle ergenliğe erken, erkeklerde ise geç girme nedeniyle sıkıntı ve endişe, uygun vücut duruşu kazanma, yeni yüz ve beden görünümünü tanıma ve buna alışma çabaları sıklıkla gözlenir.
Kızlarda Cinsel Gelişme
Kızlarda ergenlik ilk adet kanaması (menarş) ile başlar. Buolay, çok yoğun ve çarpıcı bir deney olarak yaşandığı için, kızlarda ergenliğe geçiş tarihi, erkeklere göre daha kesindir. Günümüzde kızlarda ortalama ergenlik yaşı onüçtür.
İlk adetin kesin ve belirli bir tarihi olmasına karşılık,kızlarda ergenliğin diğer belirtileri için aynı durum geçerli değildir.Yaklaşan ergenliğin ilk belirtisi, dokuz ile onbir yaşları arasında meydana gelen göğüslerdeki şişmedir. Ancak göğüsler bundan sonra 7-9 yıl daha büyüme ve olgunlaşmaya devam edeceklerdir. Göğüs uçlarının koyu renk alması ise ortalama12-13 yaşlarında olur.
Cinsel organ kıllanması ise ortalama 11 yaşında başlar ve 14yaşına kadar devam eder; ancak bundan daha erken başladığı ve daha geç tamamlandığı da olur. Koltuk altı kılları ise bir-iki yıl daha geç çıkar. Kız çocuğun boyunun hızla uzamaya başlaması da 9-10 yaşlarında olur; bu ilk adetin yaklaştığının da işaretidir. En hızlı boy atma çağı olan 12-14 yaşları aynı zamanda ilk adetin geldiği dönemdir.
Kızlarda hem ergenlik hem de hızlı boy atma erkeklerden önce başlar. Bu yüzden 11-14 yaşındaki kızlar genellikle kendi yaşlarındaki erkeklerden daha uzun ve daha ağır olurlar. Erkeklerde hızlı boy uzaması hem daha geç başlar hem de daha geç biter. Kızların fiziksel gelişimi en geç 20yaşında biter; Oysa erkeklerin fiziksel gelişimi ve boylanmaları 23-25 yaşlarına kadar sürebilir.
Erkeklerde Cinsel Gelişme
Erkeklerin de ergenlik belirtilerinin ortaya çıkış tarihleri değişken ve belirsizdir. Onüç yaşında cinsel bakımdan olgunlaşmış erke kçocuklar olabildiği gibi, onbeş yaşına geldiği halde hala cinsel olarak olgunlaşmamış, çocukluktan çıkamamış olanlar da vardır. Erkek çocuklar arasında bu tür farklılıklar, kızlarda olduğundan çok daha fazla eksiklik ve aşağılık duygularına yol açmaktadır.Penisin büyümesi ortalama 13 yaşında başlar ve iki yıl kadar sürer.
Genellikle erkek ergenliğinin ilk işareti, erbezlerindeki büyümenin birden bire hızlanmasıdır. Erbezleri ortalama 11 yaşında büyümeye başlayıp 16′da en gelişmiş durumlarına ulaşırlar. Cinsel organ bölgesindeki kıllar da 10 ile 15 yaşları arasında çıkmaya başlar ve 14-18 yaşlarında tamamlanır. Koltuk altı kılları da çoğu zaman bundan bir süre sonra belirir.Ama bunun tersi de olabilir.
18 yaşındaki bir kız, ergenlikten önceki çocuksu sesi yitirmiştir; ama erkek çocuklardaki ses değişikliği çok daha belirgindir. Erkek çocuğun gırtlağı, penisin büyümesini tamamladığı sıralarda gelişmeye başlar.Genellikle ses değişimi derece derece gerçekleşir ve bir kaç yıla yayılır. Bu süre içinde çocuğun sesi çatlayabilir, kısılabilir. Çıkan ses ne kadar çirkin olursa olsun aslında yitirilen bir şey yoktur. Sadece çocuk henüz büyüyen gırtlak üzerinde kas kontrolüne alışamamıştır.
Kızlarınki kadar belirgin olmasa da erkek göğüsleri de ergenlik sırasında bir değişim geçirirler. Meme başı çevresindeki renkli halka bu sıralarda genişler ve koyulaşabilir. Erkek çocukların üçte birinde de bu halkanın altında kızlarınkine benzer ancak daha küçük bir doku oluşabilir. Ama bu genellikle gençlik çağlarında ortadan kalkar.
Ergenlik çağının önemli sorunlarından biri de cilt rahatsızlıklarıdır. Sivilce, ergenlik döneminin cinsel değişimine bağlı bir cilt hastalığıdır. Hadım edilmiş erkeklerde sivilce olmaması, ancak cinsel hormon takviyesi yapıldığında sivilce çıkması ve hormonun kesilmesiyle sivilcelerin de ortadan kalkması bunun kanıtıdır. Çoğu insanda sivilceler ergenliğin diğer belirtileri tamamlandıktan sonra da sürüp gider ve ancak ilk gençlik çağının tamamlanmasıyla ortadan kalkar. Bu o kadar yaygın bir sorundur ki, bir hastalık değil, normal bir gelişim olarak görülmesi daha doğru olacaktır.
Erkek ergenliği 10-12 yaşlarında erbezlerinin büyümesiyle başlar ama bu erbezleri 14-16 yaşlarına kadar olgun sperm üretemezler. Ama bu,bu yaşlardaki çocuğun bir tür orgazm yaşamasını engellemez. Gerçekte, orgazm 6ile 10 yaşları arasındaki “Cinsel Durgunluk” dönemi dışında, her zaman yaşanabilir.