Gebelik esnasında maruz kalındığında doğumsal anormalliklere sebep olan ajanlara teratojen, fetusa olan etkilerine de teratojenik etki denir. Bu ajanlar fetusun normal gelişmesini engelleyebilirler ve sonuçta fetusta fiziksel ve zihinsel efektler meydana getirebilirler.
Kozmetikler; Temizleyici, güzelleştirici vücudun cazibesini artırıcı maddelerdir. Bu tanım içine sabunlar, losyonlar, deodorantlar, terleme önleyiciler, parfümler, makyaj malzemeleri, saç spreyleri, saç boyaları ve şampuanlar dahil edilir. Bu ajanların fetus üzerine etkileri konusundaki bilgilerin çok büyük kısmına vaka raporlarından, retrospektif (geriye doğru araştırarak) çalışmalardan ve hayvan deneylerinden ulaşılmıştır. Bu maddelerle işleri dolayısıyla iç içe olan güzellik uzmanları, kuaförler ve makyaj uzmanları üzerinde bilimsel araştırmalar yapılmamıştır. Birçok anne adayı, gebelik öncesi saç modellerini ve saç renklerini, bebeklerini riske etmeden gebelikleri boyunca devam ettirmek isteyeceklerdir.
Bazı saç boyalarının bebek üzerine olumsuz etkisi yok.
Sıklıkla kullanılan kalıcı oksidatif boyalar p-phenylenediamine, p-phenylenediamine sulfate, 2,3-naphtalenediol, resorcinol ve m-aminophenol içerirler.
Kalıcı ve yarı kalıcı boyaların ana maddeleri olan p-phenylenediamine, aminophenol, resorcinol ile yapılan hayvan deneylerinde, bu maddelerin anne karnındaki bebek üzerine olumsuz etkileri incelenmiştir. Gebe deney hayvanlarına saç boyama esnasında maruz kalınan miktarın 100 misli verilerek yapılan deneyde bu hayvanların bebeklerinde herhangi olumsuz etki görülmemiştir. Bu maddelerle insanlar üzerinde yapılan deney yoktur. Sonuç olarak bu maddeleri içeren ülkemizdeki izinli formüllerin anne karnındaki bebek üzerine olumsuz etkileri yoktur.
Saç düzeltici ve saç beyazlatıcı ürünlerden uzak durun!
Saç düzelticiler (straightener) sodyum hidroksit ve bisulfite ihtiva ederler. Gebelerin özellikle sodyum hidroksit içeren ürünlerden uzak kalmasını tavsiye ediyoruz. Isı ile pres veya hava akımı ile kurutma metoduyla saçları düzeltmek anne adayları için daha emniyetli olacaktır.
Perma için kullanılan solüsyonlar amonyum thioglycolote, amonyum calcium thioglycolate ve bir nötralizan solüsyon olan hidrojen peroksit içerirler. Bu maddelerle çalışma yapılmadığı için teratojenik riskleri bilinmemektedir. Anne adayları için tavsiye edilmemektedir.
Kına gibi bitkisel boyalar da mevcuttur. Kına bilinen en eski saç boyasıdır. Bu boya ile de çalışma yapılmamış olmasına rağmen, teratojenik olma ihtimali yoktur.
Saç beyazlatıcıları hidrojen peroksit ve amonyum persulfate içerirler. Hidrojen peroksit lokal olarak tahriş edicidir. Fakat çok çabuk ayrıştığı için sistemik etkisi ve emilimi yoktur. Buna bağlı olarak anne karnındaki bebeğe etkisi yoktur.
Şampuanlar anionik, kationik ve nonionik yüzey aktif maddelerdir. Bu maddelerin insanda anne karnındaki bebeğe etkisini inceleyen çalışma yoktur. Fakat fetus üzerine olumsuz etkilerinin olması ihtimal dışıdır.
Aerosal saç spreylerinin büyük çoğunluğu methylen chloride içerirler. Bu maddelerin de doğmamış bebek üzerine etkileri yoktur.
Gebeliğin ilk 3 ayında perma ve saç boyama işlemleri yaptırılmamalı!
Sonraki aylarda ise kurşun, nikel, bakır içeren saç boyalarından sakınılmalıdır. Mümkünse kimyasal boyalar yerine kına gibi bitkisel kökenli boyalar kullanılmalı ve soğuk su ile durulanmalıdır. Diğer belirtilmeyen kozmetik ürünler için kısa bir özetleme yapmak gerekirse, Amerika Birleşik Devletleri’nde "Food and Drug Administration" adlı komite tüm kozmetik maddeleri teratojenik, kanserojenik ve toksikolojik açıdan incelemektedir. Bu etkileri, olmayan maddeleri içeren kozmetik ürünlere pazarlanması için izin verilmektedir. Ülkemizdede izinli kozmetik ürünlerde kullanılan maddeler, ABD’deki komitenin onayladığı maddelerden yapılmaktadır. Dolayısı ile bu ürünlerin bilinen teratojenik, kanserojenik ve toksikolojik etkileri yoktur.
Gebelik çatlakları için…
Anne adaylarını üzen ve oluşmaması için gayret gösterdikleri bir konu da gebelik çatlaklarıdır. Gebelik esnasında karın ve göğüsler üzerinde oluşan renk değişiklikleri ile kendini gösteren bu olay 5. gebelik ayından itibaren oluşmaya başlar. Mekanik gerilme ve artmış gebelik hormonlarının etkisi ile oluşur. Hızlı ve aşırı kilo alınmazsa mekanik gerilme minimuma indirilir. Ayrıca cilt memlendiricisi olarak lanolin, cocoa yağlı kremler ve masaj, cilt elastikiyetini arttırarak çatlakların oluşmasını önleyebilir. Bu maddelerin de fetusa olumsuz etkileri yoktur. Gebelik esnasında kullanılabilirler.
